Woord­voering raads­ver­ga­dering jaar­re­kening, 10-07-2019

Jaarrekening en toebehoren (Door Terence van Zoelen)

Dank voorzitter,

We bespreken de jaarrekening van 2018. Ofwel de rekeningen van drie afzonderlijke gemeentes die nu zijn samengevoegd tot de nieuwe gemeente Groningen. Voor ons ligt een afsluiting. Een openingsbalans en een zeer verontrustend financieel meerjarenbeeld. Laten we eerst eens kijken hoe het in 2018 is gegaan.

Groningen is koploper in de energietransitie stelt de aanbiedingsbrief. Via het Europese project ‘Making City’ gaat Groningen de komende jaren als ‘Lighthouse city’ laten zien hoe we de energietransitie op wijkniveau gaan uitvoeren. Er is in beeld gebracht welke locaties er kwetsbaar zijn op het gebied van hittestress en wateroverlast. Er is samenwerking gezocht met onderzoeksinstellingen, waterschappen, provincie, bedrijven en NGO’s om samen stappen te zetten voor klimaatadaptatie. Groningen besloot niet meer te investeren in een vliegveld. Het aantal vuurwerkvrije zones werd uitgebreid. Er zijn stappen gezet richting een circulaire economie. We denken na over afvalscheiding. In Haren is de legesverordening aangepast zodat het aanvragen van een omgevingsvergunning voor een zonnepark betaalbaarder wordt. Eén derde van de huishoudens in Ten Boer wekt duurzame energie op en er is gewerkt aan een visie op windenergie. Daarbij is besloten tot het investeren in dorpshuizen in Garmerwolde, Sint Annen en Woltersum om deze duurzaam en zo mogelijk energieneutraal te maken. Er zijn duidelijk duurzame stappen gezet.

Hoewel de aandacht voor eiwittransitie in 2018 nog steeds een ondergeschoven kindje bleef.

Op sociaal vlak bleef de armoede, ondanks de economische voorspoed, groeien. Er is veel geïnvesteerd in kenniseconomie, digital city en diverse projecten waar het begrip ‘talent’ veelvuldig centraal stond. Ondertussen groeiden de druk en de tekorten in de zorg. De economie werd steeds meer dienstverlenend. Voornamelijk in horeca, ICT en evenementen zien we een enorme groei, terwijl werkgelegenheid in de maakindustrie en werk voor praktisch opgeleiden achterbleef. Het aantal mensen dat op de bijstand is aangewezen is rond de 10.000 personen blijven steken. Misschien ietsje afgenomen. Maar toch zijn er ook stappen gezet. Er kwam uitvoering voor de projecten Kansen in Kaart en Bijstand op Maat waar het ook het belang werd ingezien uit te gaan van de eigen kracht van de mens. Iedereen kan wat.

2018 was ook het jaar van de ontwikkeling en voltooiing van dure projecten. Het Forum, de plannen voor de binnenstad, de Zuidelijke Ringweg, de Oosterpoort, de verbouwing van het stationsgebied en de ontwikkeling van het Suikerunie terrein. Kortom, flinke investeringen. En ondanks deze grote financiële opgaven sluit de gezamenlijke rekening van Haren, Ten Boer en Groningen met een positief resultaat van 40 miljoen euro af.

Hadden we dit voorzien? Nee! De laatste voorgangsrapportage in 2018 voorspelde een nadelig eindresultaat van 14 miljoen euro, en hop! dat sprong via een paar voordelen op de grondverkoop, het gemeentefonds en het stroppenfonds voor de tekorten in de zorg omhoog plotseling toch nog miljoenen de plus in. En dit is niet de eerste keer dat we dit gezien hebben.

De fluctuaties in de middelen die we van het Rijk krijgen, zijn zodanig dat het voor gemeenten steeds moeilijker wordt nog efficiënt te kunnen begroten. Daarbij is de opgave van de decentralisatie zodanig complex en kostbaar geworden dat de verzilvering die ons door het Rijk is voorgespiegeld –zoals overigens natuurlijk al te voorzien was- in de praktijk helemaal niet werkt. De zorgtaken hebben de gemeente voor een substantieel deel vleugellam gemaakt. En dit is precies het beeld dat we geschetst krijgen in het financieel meerjarenbeeld.

Bijna 7 miljoen tekort in 2019 oplopend tot 11 tot 12 miljoen euro de jaren erop volgend. Voor het college en de raad ligt nu een dilemma wat we hiermee gaan doen. Dat zou dan ten eerste moeten zijn, en ik denk dat iedereen het hier wel over eens is, dat we moeten zien los te komen uit de financiële gijzeling waarin Den Haag ons geplaatst heeft. Er moet geld bij voor zorg. De formules ter bepaling van de hoogte van het gemeentefonds dienen constanter te worden zodat een gemeente in staat is een begroting te maken. Sterker nog, partijen zijn onder deze omstandigheden niet eens meer in staat om nog een coalitieakkoord te sluiten.

Nu ligt de vraag: wat gaan we doen als het geld uit Den Haag voor de komende jaren niet komt? In de keuzes die dan volgen willen wij heel duidelijk zijn. Als we naar de gemaakte afspraken in het coalitieakkoord kijken, dan willen we dat de duurzame, sociale en alle groene aspecten van dat akkoord worden voortgezet. Dat is een afspraak. Ik zal ze ter herinnering even noemen:

In dat akkoord staat 1 miljoen voor meer groen; op de Grote Markt komen bomen te staan. Uit het Groeninvesteringsfonds komen jaarlijks minimaal 100 extra bomen. Ook uit het stedelijk investeringsfonds zal extra groen en bomen worden toegevoegd. We investeren de komende periode meer dan 10 miljoen euro extra in energie. We investeren in wijkvernieuwing. We hebben oog voor de dieren in onze gemeente, of het nu gaat om huisdieren, dieren in het wild of om dieren die voor consumptie worden gehouden. We bevorderen het verminderen van consumptie van dierlijke producten, niet alleen in het belang van dierenwelzijn, maar ook omdat het een significant effect heeft op het tegengaan van klimaatverandering en ontbossing. Dit staat allemaal in het coalitieakkoord! Hier willen we tenminste middelen voor. Daarbij zal extra geïnvesteerd worden in de kwaliteit van woon- en leefomgeving en de ontwikkeling van nieuwe toekomstbestendige wijken. Er is een investering beloofd van 1.2 miljoen in cultuur. We gaan schoonmakers zelf in dienst nemen als de huidige aanbesteding voor het schoonmaakwerk bij de gemeente in 2021 af loopt.

En deze projecten moeten doorgaan, want het college stelt immers zelf dat ze van mening is dat het Rijk aanvullende middelen beschikbaar moet stellen voor de tekorten in het sociaal domein. In het akkoord staat letterlijk ‘We gaan ervan uit dat het Rijk haar verantwoordelijkheid neemt en de komende jaren aanvullende middelen beschikbaar stelt.’ Maar wel onze vraag aan het college, hoe gaat u de dialoog met Den Haag hierover voortzetten? Wat acht u verstandig? Gaan we nu al keuzes maken of wachten we nog af? Laten we ons voortaan elk jaar opnieuw gijzelen door het financiële beleid van het Rijk?

Indien het noodzakelijk is na een half jaar na de installatie van de nieuwe raad al andere keuzes te maken, dan denken we het volgende. De middelen in het stedelijk investeringsfonds voor binnenstad, stationsgebied, Eemskanaalzone, Suikerfabriek, Oosterhamrikzone, Westelijke Ringweg worden versoberd en vergroend. Daarbij hebben we ook een vraag aan het college over het SIF. Dit fonds lijkt een vergaarbak van allerlei potjes te gaan worden; steen, wegen, wijkvernieuwing, bomen, groen? Hoe worden deze projecten binnen dit fonds gelabeld? Hoe kunt u ons gezien de financiële situatie garanderen dat er naast steen ook groen uit dat potje zal komen?

Ik vervolg. Stadhuisplannen mogen versoberd worden. Net als de Oosterpoort. We stoppen alle overrated talent- en high-potential-technology-projecten. Grote evenementen gaan wat betreft subsidie meer op eigen benen staan en kleinschalige projecten worden gestimuleerd.

Het geld dat overblijft investeren we in ecologie en daar bouwen we onze economie om heen. We maken haast met het terugdringen van de kosten in de jeugdzorg. *Motie

Tot slot nog één vraag. We zijn benieuwd welke mogelijkheden het college ziet om via het gemeentefonds door middel van lobby compensatie te krijgen voor de loon- en prijsstijgingen die nu opeens, buiten onze invloed om, ons financieel perspectief zo sober heeft gemaakt.

NPG

Dank voorzitter,

Kort nog twee punten over de doelen en thema binnen Brede Welvaart.

Bij natuurlijk kapitaal richten de doelen zich vooral op energie en CO2. Er wordt wel genoemd dat er moet worden bijgedragen aan een toekomstbestendige relatie tussen landbouw en natuur maar er wordt met geen woord gerept over biodiversiteit, fosfor en stikstofoverschotten zoals die wel onder het punt brede welvaart genoemd staan. Hier zou een veel concreter doel wenselijk zijn.

Economische groei krijgt naar ons idee te veel aandacht in de doelen en dan niet per sé zoals die beschreven staat bij brede welvaart waar voorbeelden staan zoals gemiddelde schulden van huishoudens. Onze zorg is. Bij de randvoorwaarden (3.3.1) staat beschreven dat een project gericht op een doelstelling niet ten koste mag gaan van een andere doelstelling. Bij economische groei is dit een zeer lastige opgave. Economische groei is juist vaak het probleem tenzij deze in het geheel geen extra stikstof, fosfor of CO2 of andere uitstoot veroorzaakt.