Gemeen­te­lijke herin­deling: rapport “gren­zeloos gunnen”

De problematiek in bepaalde Groningse streken is niet mals. Hoge werkloosheid, hieraan gekoppelde sociaal-maatschappelijke problematiek zoals krimp en verpaupering, alcoholmisbruik, kinderen die opgroeien in multiprobleemgezinnen. En dan hebben gemeentes nu ook nog eens te maken met meer taken, WSW en Jeugdzorg en minder geld door kabinetsbezuinigingen en de verliezen op bouwgrond. Volgens dit rapport is de oplossing glashelder: van 23 gemeentes naar 6. De Partij voor de Dieren vraagt zich in alle oprechtheid af of de situatie daar beter van wordt.

De problemen zijn te groot en te zeer van gemeentegrensoverschrijdende aard om door individuele gemeentes opgelost te kunnen worden, zegt de commissie. En de samenwerkingsverbanden zijn niet alle van dien aard dat ze succesvol genoeg zijn om de problemen aan te pakken. Bij grotere gemeentes zouden plannen ook makkelijker kunnen worden “doorgedrukt” omdat er dan één bestuur is. Daar zal zeker een kern van waarheid in zitten. Maar wat zijn de andere gevolgen van herindeling? Een aantal burgemeesters, wethouders, ambtenaren en raadsleden zijn hun werk of vrijetijdsbesteding kwijt. Dat is dan een kleine bezuiniging. Mensen die in een kleinere gemeente dichter bij de burger staan dan dat in een grotere het gevolg is. Je kunt de gemeente groter maken, maar het grondgebied wordt er niet kleiner van. Er zullen anderen, managers of ambtenaren, moeten komen om het bestuur te ondersteunen. Mensen die nu meer betaald zouden kunnen krijgen en daarom kundiger zouden zijn. Maar om wat voor mensen gaat het dan? En wat is hun binding met de streek waarvoor ze verantwoordelijk zijn? Houden ze van de grond of zien ze die alleen als productiefactor? De Partij voor de Dieren vreest dat aan de wens tot herindeling (oa) ten grondslag ligt dat welzijnsproblemen worden beschouwd als welvaartsproblemen en dat grotere gemeentes makkelijker meer economische reuring tot stand zouden kunnen brengen. Maar hoeveel buitenlandse werknemers werken er bijvoorbeeld wel niet in de Eemshaven? Wij willen geen bedrijfsmatig geregeerde gemeentes. Gemeentes die door opschaling over grotere financiële potjes zouden kunnen beschikken, waarbij het gevaar van prestigeprojecten, voor werkgelegenheid en tegen krimp, misschien op de loer ligt.

De stelligheid waarmee de commissie zegt, zo zit het en zo moet het, heeft ons verbaasd. Wij willen graag eerst aangetoond zien waarom grotere gemeentes beter zouden zijn. En er is onderzoek gedaan naar deze kwestie. Veel fusies in het bedrijfsleven, onderwijs en woningcorporaties mislukken.

Recent onderzoek is bijvoorbeeld van de RUG en de conclusies hiervan zijn dat het geen extra geld oplevert als gevolg van extra managementlagen. Grote gemeenten hebben naar verhouding juist meer ambtenaren in dienst die vaker ziek zijn en ook de totale uitgaven zijn hoger. Ook na zes of zeven jaar na de herindeling zijn de uitgaven nog steeds hoger dan bij kleine gemeentes. Een onderzoek van vorig jaar in het tijdschrift Openbaar Bestuur wijst uit dat de aanpak die gemeentebesturen hanteren, in de regel niet samenhangt met te behalen fusiedoelen. Fusies leveren zoveel problemen op, dat het oplossen van complexe taken er niet eenvoudiger op wordt. Bottomup initiatieven lijken beter te werken hiervoor.

We vragen ons af of het niet zo is dat de herindeling meer te maken heeft met de gewenste vorming van landsdelen.

De Partij voor de Dieren wil dat de noodzaak voor herindeling beter wordt aangetoond en dat doelen helder worden gesteld. Wij zien er nog niet zoveel heil in. Uiteindelijk moet het laatste woord hierover aan de burger zijn, hij moet kunnen kiezen.