Actu­a­li­tei­ten­debat over uit de hand gelopen boeren­protest, 16-10-2019

Door Terence van Zoelen

Dank voorzitter,

De fracties van de Partij voor de Dieren, GroenLinks en D66 hebben dit spoeddebat aangevraagd naar aanleiding van het uit de hand gelopen boerenprotest van afgelopen maandag.

De gebeurtenissen hebben we van dichtbij kunnen aanschouwen. Zo werd de toegang tot het Provinciehuis met geweld geforceerd en werd een paard aangereden met een tractor. Op de Vismarkt werden hekken omver geramd met een tractor, waarbij twee fietsers ternauwernood aan een ernstig ongeluk zijn ontsnapt. Een over de stoep rijdende tractors op diverse plekken in de stad zorgde voor een zeer onveilige situatie voor een flink aantal Stadjers, die zich op deze doordeweekse dag in de stad bevonden.

Het boerenprotest maandag verliep op den duur zeer grimmig. Volgens de wet heeft eenieder het recht te betogen. Maar een betoging mag echter nooit gevaar opleveren voor anderen en gewelddadig worden.

Het boerenprotest van vandaag liep op al deze punten uit de hand. De aanwezigheid van tractoren heeft een flink gevaar voor burgers en hulpverleners opgeleverd. De politieke besluitvorming is gefrustreerd door het provinciehuis te belegeren en beleidsmakers te intimideren. De enorme hoeveelheid tractors in de binnenstad van Groningen waarmee de betoging door de boeren is opgeluisterd heeft hier naar onze mening aan bijgedragen en daarover willen wij een aantal vragen stellen.

Wat is er afgesproken over het aantal tractors die de binnenstad in mochten komen? Het zijn er volgens de burgemeester tussen de 650 en 800 geworden. Waarom is dit toegestaan? En door wie?

De tractoren voeren geen kentekenplaten of andere zichtbare registratiekenmerken. Waren hiervoor ontheffingen verleend? Is te achterhalen welke eigenaar van welk voertuig schade en gevaarlijke situaties heeft veroorzaakt? Acht de burgemeester het wenselijk dat mensen als het ware anoniem op deze grote machines door de binnenstad rijden en verkeersregels aan hun laars lappen? Heeft de politie mogelijkheden hiertegen op te treden of is dit vanwege de gevaren praktisch onmogelijk.

Tractoren, die over het gras bij het Martinikerkhof, een paard aanreden, en tussen de mensen wachtende bij de bushalte over de stoep reden. Bent u het met ons eens dat dit voor zeer gevaarlijke situaties zorgt?

De boeren kregen hun zin niet en riepen op een bepaald moment op tot het met geweld forceren van toegang tot het provinciehuis. Bent u het met ons eens dat dit het moment was geweest om in te grijpen?

Bij de oorspronkelijke afspraken tussen demonstranten en gemeente was gesteld dat ze na het aanbieden van de petitie aan gedeputeerde Staghouwer om 12 uur zouden vertrekken. Dit is niet gebeurd. Wat heeft de driehoek toen besloten? Waarom is toen niet direct ingegrepen?

Op een bepaald moment was de calamiteitenroute niet langer begaanbaar. De politie heeft toen besloten de Herestraat met politiewagens te gaan afzetten. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Waren hier afspraken over gemaakt en was dit vooraf niet te voorzien geweest?

Antwoorden van de burgemeester:

Wij komen voor ingewikkelde vraagstukken te staan rondom het klimaat. Begrijpelijk dat dit mensen emotioneel maakt en in beweging brengt. Nu zijn het de boeren die veel aandacht opeisen. Intussen weten we dat veel mensen die zich betrokken voelen bij de natuur, daar ook volop mee bezig zijn. We weten ook dat een groot aantal bouwbedrijven aan het nadenken zijn over de antwoorden op de stikstofbeperkingen. Dat betekent dat op het moment dat je wordt geraakt in je bedrijfsvoering en je verantwoordelijk voelt voor je personeel en familiebedrijf, dat raakt je. Met die vragen krijgen we de komende maanden en jaren te maken, in ons persoonlijke leven, en alle voorgenoemde groepen. We zullen ons leven hoe dan ook moeten aanpassen. Dat is voor mij een belangrijke overweging geweest voor het beantwoorden van de vragen afgelopen weekend, welke grenzen ik stel aan mijn tolerantie voor zo’n demonstratie.

Grondrecht op demonstratie is belangrijk - ook oog hebben voor emoties die daarbij gepaard gaan. Die emoties moeten ruimte krijgen. Was belangrijke overweging die ik had bij het toestaan van deze demonstratie. Steeds zal ik de balans zoeken tussen de emotie die ruimte moet krijgen en de openbare orde en veiligheid. Het speelt nu, het is nu actueel, en we moeten nadenken over hoe we hier in de nabije toekomst mee omgaan.

Ten tweede: overweging van afgelopen weekend, wat is de situatie rondom de demonstratie? Maandagochtend, geen markt, redelijk rustig verkeersbeeld. ‘s Ochtends is dat voortreffelijk gegaan, organisatie hield zich aan aanwijzingen BOA’s en politie. Er waren ongeveer 600-700 trekkers in de stad, en die hebben voor zover dat kan geruisloos een plek kunnen vinden op de Vismarkt en Grote Markt. Heb gezegd, zet het stadhuis maar open voor toiletbezoek en koffie. Die boeren en mensen van natuurorganisaties of mensen met een bouwbedrijf. Dat zijn in de kern gewoon onze ouders, neven, nichten, broers, zussen. Laten we niet doen alsof het iemand is van de buitencategorie, het zijn gewoon wijzelf.

Deze stad van gastvrijheid gaat geen belemmeringen oproepen, hekken plaatsen, schakelt het leger niet in, geen politiehelikopter, want we zijn het zelf. Op het moment dat we zelf zeggen: we hebben een thema bij de kop waarover we ons grote zorgen maken, dan hoeven we ons niet over de inhoud uit te laten, maar wel over het proces. Begrijp heel goed dat mensen zeggen: wat betekent dit allemaal voor mij? Ik word geconfronteerd met maatregelen, daar vind ik wat van, en dat wil ik uiten.

Onze stad kan dit aantal trekkers onder deze omstandigheden, op de maandagochtend, hebben we gezien, prima absorberen. Dat was het denkkader. Dan geldt daar verder bij, los van de concrete situatie: demonstraties moeten kunnen, de veiligheid moet geborgd zijn, en er ligt een grens waar lijf en goed wordt aangetast. Dat waren de uitgangspunten of tolerantiegrenzen waarlangs deze demonstratie plaatsvindt. Daar is ook voortdurend op gemonitord. U heeft een heleboel mensen niet gezien op straat - dat hebben we voortdurend afgewogen. Wat gebeurt er als het aantal politiemensen nu heel zichtbaar op het straatbeeld verschijnt? Olie op het vuur. Hebben we wel, tonen we niet. Gebeurt op het advies van diegenen die op dat moment op het Martinikerkhof zijn. Wou die escalatie liever vermijden. Net als het vermijden van het beeld van de stad Groningen als een vesting. Zolang het gecontroleerd en beheerst blijft gaan we dat niet doen in deze stad.

De veiligheidsroutes waren allemaal verzekerd, de hulpdiensten konden erlangs. Ander verkeer kon er (met hindernissen) langs. Dan kom ik op een paar hele specifieke vragen. Registratie trekkers gaat pas in mei 2020 in werking, en enkel voor een bepaalde categorie. Het is wel zo dat we onderzoeken wie verantwoordelijk is voor schade, en deze mensen zijn inmiddels met een bezoek vereerd en meegenomen. Die mensen zullen daar ook op worden aangesproken. Gemeente gaat zelf over tot herstel van het Martinikerkhof - maar ik waardeer het aanbod.

Over de man die de hekken op de Vismarkt omver reed: wees gewoon een kerel, en meld je gewoon. Afgezien van een paar incidenten is het voortreffelijk verlopen.

Niet optreden bij inbreken provinciehuis was gebaseerd op continue monitoring. Stond toen al een aantal agenten in het provinciehuis, dus daaruit kunt u afleiden dat we precies wisten wat er toen gebeurde. Was het oordeel van de driehoek om op dat moment te zorgen dat de agenten binnen stonden, en niet met gevaar voor eigen leven tussen de trekker en de deur.

Als driehoek is meegeveerd op de concrete situatie, toen na 12u geen mensen zijn vertrokken. Het is verstandig om er goed voor te zorgen dat mensen geleidelijk weg kunnen gaan. Microfoon en geluid deden het niet goed en er vond nog overleg plaats, dus toen overweging gemaakt om gewoon te blijven monitoren. Toen ook nauw overleg binnen het provinciehuis: wanneer komen jullie met wat? Wat kunnen we nog verwachten?

Afgesproken dat één rijbaan gebruikt zou worden, is toen ook gebeurd. Toen ook bewust Herestraat opengesteld.

Vraag gesteld over situatie Vismarkt: bijrijder daarvan is getraceerd, gaan actief op zoek naar bestuurder daarvan.

Situatie rondom provinciehuis en vragen D66. Ik vind het heel betekenisvol dat mensen in vrijheid hun werk kunnen doen. Er is natuurlijk een intimiderend effect uitgegaan van het feit dat daar zoveel mensen staan. Nu spreek ik een aantal mensen uit die daar het woord hebben gevoerd met de megafoon. We begrijpen als samenleving dat jullie iets heel hoog zit, en we proberen jullie zo goed mogelijk te faciliteren. Dan is het echt niet goed om in zo’n laadbak van een heftruck te staan en te zeggen “als het nog vijf minuten duurt dan gaat de deur eruit”. Echt leiderschap is dan te zeggen “we hebben elkaar de komende hard nodig en we moeten nog vooruit”.

Een van de leiders heeft dat niet goed gedaan, moet zichzelf diep in de ogen kijken over de toon die hij daar heeft gevoerd, als je ziet dat de overheid het uiterste doet om jullie te faciliteren. Waardeer het dat LTO en voorman daarvan heeft gezegd: we nemen afstand van de incidenten. Dan kunnen we verder.

De laatste vraag gaat over de schade: we zijn op zoek naar de veroorzakers. De gemeente heeft haar best gedaan dit goed te doen. Het is goed gegaan, en groot compliment aan de politie, de BOA’s en de hulpdiensten, en aan de organisatoren van het geheel. We hebben nog heel veel te doen de komende jaren in deze discussie. Laten we ons niet afleiden door enkele raddraaiers.

Er ontstond contact tussen ons, provinciehuis en de organisatie. Dan wordt het wijs geacht om te zeggen: laten we dat een kans geven, laten we ruimte houden in de discussie, en op het moment dat we daar nu met een gestrekt been ingaan is de kans op verdere escalatie groter.

Mirjam: Tractors toelaten vooraf, wat zijn de consequenties daarvan op het handhaven verder in de dag? Burg: Aantal tractors is voor ons niet doorslaggevend geweest. Belangrijk was: openblijven belangrijke routes, en ongeveer het aantal tractors. Ook één tractor kan dan zoiets teweeg brengen, dat hebben we op de Vismarkt gezien. Als het op het Martinikerkhof verder was geëscaleerd, hadden we ingegrepen.