Opinie: De ener­gie­tran­sitie is niet genoeg

De energietransitie is niet genoeg

Om klimaat en biodiversiteit te kunnen redden, is volgens Ankie Voerman en Kirsten de Wrede een maatschappelijke revolutie nodig, die ertoe leidt dat individuen niet langer gedwongen zijn om de wereld om hen heen te zien als grondstof, maar als wat zij is: onze leefwereld

De politie heeft deze week een 65-jarige vrouw uit Emmen aangehouden voor windterreur. Zij wordt verdacht van betrokkenheid bij het opmaken en versturen van dreigbrieven. Meerdere ondernemers hebben zich ondertussen vanwege ernstige dreigementen gedwongen gezien om zich terug te trekken uit de aanleg van windmolenparken. Het grootste deel van de bevolking ziet de noodzaak van de energietransitie in, maar het liefst niet in de eigen voortuin. Ook in Groningen lijken de nieuwe verhoudingen in provinciale staten te wijzen op de polariserende werking van het klimaatdebat. Maar over de olifant in de kamer wordt niet gesproken.

In 2035 moet zestig procent van de energie in Nederland op een groene manier worden gerealiseerd. De provinciale klimaatdoelen steunen voornamelijk op biomassa en wind op land. Voldoende hout voor een energiecentrale als die van de RWE in de Eemshaven kan echter alleen worden gerealiseerd door het massaal rooien van bossen. Als RWE haar uiteindelijke doel heeft bereikt voor de centrale, 100% verbranding van biomassa, zal zij 10 miljoen kilo hout per dag nodig hebben. Zelfs als daar nieuw bos voor wordt aangeplant, duurt het tenminste 30 jaar voordat de nieuwe bomen de CO² van het verbrande bos hebben opgenomen. Het verbranden van bossen doet de CO² uitstoot dus niet afnemen, maar juist toenemen, want de opnamecapaciteit van CO² van de oude bomen is voorgoed verloren gegaan.

De uitstoot van broeikasgassen stijgt nog steeds. Niet alleen het klimaat is aan het veranderen met alle gevolgen van dien, de oceanen zitten ook nog eens vol met plastic en de biodiversiteit holt achteruit, zowel op land als op zee. Er is één gemeenschappelijke deler die aan de basis staat van al deze ontwikkelingen en dat is ons maatschappelijke systeem, waarbij het gebruik van grondstoffen en de hiermee gepaard gaande vervuiling en uitstoot een autonome, markt gedreven ontwikkeling kennen, die bijna niet door wetten en regels is in te perken.

Het lijkt in ons huidige kapitalistische systeem onmogelijk om een ommekeer te maken naar een meer toekomstbestendige leefwijze, terwijl de noodzaak daarvan iedere dag duidelijker wordt. Hoe kun je een samenleving die draait op eigenbelang, op inkomens die door arbeid of door winst moeten worden gegenereerd, zó bijsturen dat industriële en agrarische processen zich binnen de grenzen van de aarde afspelen? Een leefbaar klimaat en behoud van biodiversiteit zijn belangen die collectief gedragen moeten worden, maar die tegen de belangen van individuele burgers lijken in te gaan.

Dat we onze huidige manier van leven en consumeren kunnen volhouden en dat technologie gaat zorgen voor een leefbare toekomst, is een illusie. Cynici noemen de huidige golf aan zonneparken en windmolens een tweede vorm van industrialisering, ééntje met een groen tintje, maar in wezen net zo winst gedreven als de productie van veel rotzooi die we in grote hoeveelheden in de winkels zien liggen. Als we echt iets willen doen om de aarde op lange termijn leefbaar te houden, is het belangrijk om te gaan minderen.

De angel in de voetzool van de wereld is het kapitalisme. Zaken als biodiversiteit, klimaat en milieu zijn niet verdisconteerd in de prijzen van producten. Het loont om de belangen van dieren, natuur en toekomstige generaties te benadelen als je varkensboer bent of producent van handzeeppompjes, ballonnen, goedkope kleding enzovoorts. We moeten op zoek naar manieren om menselijke arbeid zó aan te wenden dat die niet langer tegengesteld is aan collectieve, toekomstige belangen. Zaken als een basisinkomen kunnen daar een rol in spelen, een herwaardering van handwerk, zoals handmatig wieden in plaats van met chemische bestrijdingsmiddelen en een focus op slow-living. Het geloof dat technologie ons gaat redden is een sprookje

In tegenstelling tot zonneparken, windmolens en biomassa is consuminderen niet in een winstmodel te gieten, terwijl dat is wat we zouden moeten doen. Minder dierlijke producten eten bijvoorbeeld: niet alleen één van de belangrijkste oorzaken van broeikasgassen, maar ook van de biodiversiteitsafname, die minstens zo alarmerend is. Dat is een klimaatmaatregel die de belastingbetaler niets kost en zeer effectief is. Minder vliegen. Minder dingen kopen. Eerder naar bed, zodat het licht niet tot middernacht hoeft te branden. Volgens sommigen is dit niet realistisch. Maar het land vol zetten met windmolens en ondertussen doorgaan met uitstoten en consumeren: is dat reëel?