Schrif­te­lijke vragen over de situatie bij jeugd­zorg­in­stelling Elker, geïni­tieerd door de SP.

Indiendatum: 10 nov. 2020
Antwoorddatum: 4 dec. 2020

Geachte heer, mevrouw,

Hierbij treft u ons antwoord op de door de heer/mevrouw Yanneth Menger, Els van der Weele, Femke Folkerts, Jasper Boter, Wesley Pechler en Wim Koks van de SP, Groen Links, Partij van de Arbeid, VVD, Partij van de Dieren en 100% Groningen gestelde vragen ex art. 38 RvO over de situatie bij Elker. De brief van de vragenstellers treft u als bijlage aan.

Voordat wij uw vragen beantwoorden willen wij u graag meenemen in de achtergronden.

Stichting Combinatie Elker/Poortje is de grootste jeugdhulp aanbieder in de jeugdhulpregio Groningen. Daarnaast biedt Stichting Combinatie Elker/ Poortje als enige aanbieder Jeugdhulp Plus in de provincies Groningen en Drenthe. Hiermee is Stichting Combinatie Elker/Poortje een zeer belangrijke aanbieder in het jeugdzorglandschap.

Hoe zit de organisatie in elkaar

Organisatorisch bestaat Stichting Combinatie Elker/Poortje uit vier stichtingen:

• Stichting Combinatie Elker/Poortje: moederorganisatie en stafafdelingen

• Stichting Elker: ondersteuning en hulp bij opgroei- opvoedings- en psychische problemen, stoornissen van kinderen, jongeren en hun ouders (open jeugdhulp)

• Stichting Het Poortje: intensieve gedwongen begeleiding (Jeugdhulp Plus), strafrechtelijke behandeling (JJI) en onderwijs (Portalis) t.a.v. jongeren van 12 tot en met 23 jaar.

• Stichting Viyuna: kleinschalige wooneenheden met professionele
begeleiding voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen en
allochtone jongeren in de leeftijd van 15 tot 18 jaar.

Gesprekken met Stichting Combinatie Elker/Het Poortje
Naar aanleiding van de aanbesteding Jeugdhulp Plus is de Regionale
Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) sinds begin 2019 in gesprek
met Stichting Combinatie Elker/Poortje over de transformatie en financiële
situatie van de Jeugdhulp Plus. Omdat deze gesprekken niet leiden tot een
door alle partijen gedragen plan, is een mediationtraject ingezet. U bent
hierover op basis van mondelinge mededelingen in de raadsvergaderingen
door voormalig Wethouder Gijsbertsen nader geïnformeerd. Daarnaast bent u
op 26 april 2019 (kenmerk 54082-2019) ook schriftelijk geïnformeerd naar
aanleiding van eerder gestelde raadsvragen.
Het mediationtraject heeft geleid tot een extern onderzoek waarbij het
verschil tussen tarief en kostprijs Jeugdhulp Plus onderzocht is. In september
2019 zijn op basis van de uitkomsten van het externe onderzoek bestuurlijke
afspraken gemaakt met de toenmalige interim-bestuurder van Stichting
Combinatie Elker/Poortje. Het betrof het volgende afsprakenpakket: een
nabetaling over 2019 en 2020 op basis van een tariefverhoging en een
financieel onderbouwd transformatieplan van de Jeugdhulp Plus opgesteld
door Stichting Combinatie Elker/Het Poortje. Echter Stichting Combinatie
Elker/Poortje kon deze onderbouwing op dat moment niet aanleveren
waardoor niet kon worden voldaan aan het afsprakenpakket.
De huidige bestuurder van Stichting Combinatie Elker/Poortje, die per 1 juli
2020 is aangetreden, heeft op basis van haar eerste bevindingen aan een
extern bureau de opdracht gegeven om de hele organisatie door te lichten. De
resultaten van het onderzoek van dit externe bureau zijn op 9 november jl.
(vertrouwelijk en op beperkte schaal) gedeeld met de vertegenwoordigende
wethouders van de Drentse en Groninger gemeenten. Uit het onderzoek blijkt
dat Stichting Combinatie Elker/Poortje ingrijpende maatregelen moet treffen
om de continuïteit van de gehele organisatie te waarborgen. De maatregelen
zijn zowel gericht op (vaste) kostenreductie, als het verhogen van de
opbrengsten. Er is perspectief om dit voor elkaar te krijgen.
Financiële afspraken
Tijdens het gesprek van 9 november jl., waarin de bevindingen van het
externe bureau zijn gepresenteerd, is de bestuurder van Stichting Combinatie
Elker/Poortje akkoord gegaan met een aanbod van de gemeenten. Dit bestaat
uit een nieuw aanbod voor de nabetalingen 2019 en 2020, het contract voor
2021 en de wijze waarop de transformatie van Jeugdhulp Plus vorm zal
krijgen. Daarnaast heeft Stichting Combinatie Elker/Poortje samen met
Jeugdhulp Friesland de opdracht gekregen om te onderzoeken hoe in
gezamenlijkheid gekomen kan worden tot een toekomstbestendige Jeugdhulp
Plusvoorziening, passend in het jeugdhulplandschap in het noorden.

• Stichting Viyuna: kleinschalige wooneenheden met professionele
begeleiding voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen en
allochtone jongeren in de leeftijd van 15 tot 18 jaar.
Gesprekken met Stichting Combinatie Elker/Het Poortje
Naar aanleiding van de aanbesteding Jeugdhulp Plus is de Regionale
Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) sinds begin 2019 in gesprek
met Stichting Combinatie Elker/Poortje over de transformatie en financiële
situatie van de Jeugdhulp Plus. Omdat deze gesprekken niet leiden tot een
door alle partijen gedragen plan, is een mediationtraject ingezet. U bent
hierover op basis van mondelinge mededelingen in de raadsvergaderingen
door voormalig Wethouder Gijsbertsen nader geïnformeerd. Daarnaast bent u
op 26 april 2019 (kenmerk 54082-2019) ook schriftelijk geïnformeerd naar
aanleiding van eerder gestelde raadsvragen.
Het mediationtraject heeft geleid tot een extern onderzoek waarbij het
verschil tussen tarief en kostprijs Jeugdhulp Plus onderzocht is. In september
2019 zijn op basis van de uitkomsten van het externe onderzoek bestuurlijke
afspraken gemaakt met de toenmalige interim-bestuurder van Stichting
Combinatie Elker/Poortje. Het betrof het volgende afsprakenpakket: een
nabetaling over 2019 en 2020 op basis van een tariefverhoging en een
financieel onderbouwd transformatieplan van de Jeugdhulp Plus opgesteld
door Stichting Combinatie Elker/Het Poortje. Echter Stichting Combinatie
Elker/Poortje kon deze onderbouwing op dat moment niet aanleveren
waardoor niet kon worden voldaan aan het afsprakenpakket.
De huidige bestuurder van Stichting Combinatie Elker/Poortje, die per 1 juli
2020 is aangetreden, heeft op basis van haar eerste bevindingen aan een
extern bureau de opdracht gegeven om de hele organisatie door te lichten. De
resultaten van het onderzoek van dit externe bureau zijn op 9 november jl.
(vertrouwelijk en op beperkte schaal) gedeeld met de vertegenwoordigende
wethouders van de Drentse en Groninger gemeenten. Uit het onderzoek blijkt
dat Stichting Combinatie Elker/Poortje ingrijpende maatregelen moet treffen
om de continuïteit van de gehele organisatie te waarborgen. De maatregelen
zijn zowel gericht op (vaste) kostenreductie, als het verhogen van de
opbrengsten. Er is perspectief om dit voor elkaar te krijgen.
Financiële afspraken
Tijdens het gesprek van 9 november jl., waarin de bevindingen van het
externe bureau zijn gepresenteerd, is de bestuurder van Stichting Combinatie
Elker/Poortje akkoord gegaan met een aanbod van de gemeenten. Dit bestaat
uit een nieuw aanbod voor de nabetalingen 2019 en 2020, het contract voor
2021 en de wijze waarop de transformatie van Jeugdhulp Plus vorm zal
krijgen. Daarnaast heeft Stichting Combinatie Elker/Poortje samen met
Jeugdhulp Friesland de opdracht gekregen om te onderzoeken hoe in
gezamenlijkheid gekomen kan worden tot een toekomstbestendige Jeugdhulp
Plusvoorziening, passend in het jeugdhulplandschap in het noorden.

Wij blijven in nauw contact met Stichting Combinatie Elker/Poortje over de
uitvoering van de maatregelen en de mogelijke consequenties voor de
jeugdhulp. De Jeugdautoriteit houdt ook de vinger aan de pols betreffende de
ontwikkelingen.
Hieronder volgt de beantwoording van de vragen.

1. Was u op de hoogte van de grotere tekorten bij Elker dan in februari 2020
reeds werd geconstateerd? Zo nee waarom niet? Zo ja, zijn er gesprekken
gevoerd met de RvT van Elker omtrent de oorzaken en de mogelijke
oplossingen? Zo ja, wat is de uitkomst van deze gesprekken?

Nee, wij waren pas van de volledige omvang van de financiële situatie
van Stichting Combinatie Elker/Het Poortje op de hoogte, nadat de
conclusies uit het rapport van het externe bureau rapport op 9 november
jl. werden gedeeld.
Wij waren niet eerder op de hoogte van de volledige omvang omdat er
door de vele wisselingen van bestuurders in de afgelopen twee jaar geen
totaalbeeld was van de situatie. Die duidelijkheid ontstond pas nadat de
huidige bestuurder de opdracht gaf om de totale situatie in kaart te
brengen door een extern bureau. Vorige bestuurders hebben dit beeld
helaas nooit zo scherp gekregen.

2. In de media meldde halverwege 2019 de toenmalige interim-bestuurder
van Elker dat een uitweg in de financiële problematiek was gevonden. Een
half jaar later (februari 2020) en bevestigd in het artikel van het dagblad
van nu blijkt dat niet het geval te zijn. Waaruit bestond die uitweg? Kunt u
aangeven wat de reden is dat die uitweg onvoldoende soelaas heeft
geboden?
De uitspraak “...een gevonden uitweg in de financiële problematiek” van
vorig jaar in de media, is voor rekening van de toenmalige
verantwoordelijk interim-bestuurder van Stichting Combinatie
Elker/Poortje. Deze uitspraken waren mogelijk gebaseerd op de
bestuurlijke afspraken van destijds over de nabetalingen 2019 en 2020 en
de transformatie van Jeugdhulp Plus. Zoals in de inleiding al toegelicht,
bleek dat Stichting Combinatie Elker/Poortje de transformatie
onvoldoende financieel kon onderbouwen als voorwaarde voor
nabetalingen.

3. Elker biedt een breed pakket van diensten in de jeugdhulpverlening. Kunt
u aangeven in welke specifieke diensten de tekorten zijn ontstaan?
Volgens het interne rapport van het externe bureau is het evident dat bij
ongewijzigd beleid, faillissement van Stichting Combinatie Elker/Poortje
aan de orde is voor alle onderdelen. Het acute continuïteitsrisico geldt met
name (in 2020 al) voor de gesloten jeugdhulp (Jeugdhulp Plus), onderdeel
van Stichting Het Poortje.

Zijn de tekorten die begin 2019 aan het licht kwamen rond de leegstaande
bedden in ’t Poortje ondertussen opgelost? Zo nee, waarom niet?
Ja, recent zijn de jeugdhulpregio’s Drenthe en Groningen met Stichting
Combinatie Elker/Poortje tot overeenstemming gekomen over de
nabetaling 2019 en 2020, het tarief voor 2021 en een doorzicht op de
wijze waarop de transformatie van Jeugdhulp Plus vorm zal krijgen.

4. In 2018 heeft Elker een verlies geleden van bijna een half miljoen zoals
blijkt uit de verslaglegging die te vinden is op jaardocumenten zorg
https://www.desan.nl/net/DoSearch/Search.aspx. Helaas ontbreekt daar
de jaarverantwoording van Elker over 2019. Beschikt het college over de
jaarverantwoording 2019? Zo nee, waarom niet? Zo ja wat is het
financieel resultaat?

Landelijk is aan de zorgaanbieders uitstel verleend voor het deponeren
van de jaarrekening 2019 tot 1 oktober 2020 in verband met Covid-19. De
jaarrekening 2019 van Stichting Combinatie Elker/Poortje is nog niet
gedeponeerd en ook niet bij ons bekend. Het deponeren van de
jaarrekening is een aangelegenheid tussen het ministerie van VWS en de
aanbieder. Uit navraag bij Stichting Combinatie Elker/Poortje is gebleken
dat de accountant heeft gewacht op het rapport van het externe bureau. De
verwachting is dat de jaarverantwoording er niet voor 1 december a.s. is.
5. Van groot belang is wat de effecten zijn op de dienstverlening die Elker
biedt aan jeugdigen en hun gezinnen. Met name van belang is de druk
(bijv. door de verkoop van vastgoed) die de tekorten oplevert voor het
aantal plaatsen in de 24 uurs zorg en onderdak bij Elker. Kunt u
aangegeven hoe dit aantal zich ontwikkeld heeft in de jaren 2017-2020
waarbij u verzocht wordt specifiek ook het aantal plaatsen voor gesloten
behandeling zoals voorheen plaats vond in ’t Poortje aan te geven.
Stichting Combinatie Elker/Poortje treft maatregelen om vanuit een
financieel gezonde organisatie de uitvoering van kwalitatief goede
jeugdhulp te kunnen bieden. Wij blijven in nauw contact met Stichting
Combinatie Elker/Poortje over de uitvoering van de maatregelen en de
mogelijke consequenties voor de jeugdhulp. Vanuit het verleden heeft
Stichting Combinatie Elker/Poortje nog een vastgoedpositie die tot
leegstand en daarmee onwenselijke kosten leidt. Daarom worden delen
van vastgoed afgestoten, ondersteund met de specifieke uitkering
Vastgoedtransitie Jeugdhulp Plus van het ministerie van VWS, waarvoor
de gemeente Groningen als coördinerend gemeente aangewezen is.
Ten aanzien van de Jeugdhulp Plus is de capaciteit mede op basis van de
dalende vraag naar gesloten jeugdhulp door Stichting Het Poortje
teruggebracht van 144 naar 32 plekken in de periode 2015 – 2020. In
2021 worden dat 24 plekken. De daling van het aantal plekken gesloten
jeugdhulp is een gewenst beeld vanuit de transformatie en
ambulantisering van de jeugdhulp, omdat we kinderen zo thuis mogelijk

jeugdhulp willen bieden en zo min mogelijk in een gesloten setting. De
vastgoed transitie houdt hier helaas geen gelijke tred mee.

6. De woordvoerder van Elker zegt in het Dagblad dat een deel van de
oplossing ligt in door “meer declarabele uren jeugdzorg” te leveren. Dit
kan op twee manieren uitgelegd worden:

a. De huidige uitvoerende personeelsformatie van Elker “bedient” meer
cliënten waardoor druk ontstaat op verslaglegging, scholing,
collegiaal overleg en daarmee op de kwaliteit van de dienstverlening.
Is de kwaliteit in gevaar? Zo nee, waarom niet?

b. Elker gaat op zoek naar nieuwe cliënten. Deze invulling roept vragen
op. Welk effect heeft dit op het toch al krappe jeugdzorg budget? Op
de broodnodige samenwerking in de jeugdhulp? Op door de
gemeente gewenste werkwijze in de jeugdhulp?

c. Bent u het eens met deze uitleg? Zo nee, welke mogelijkheden zijn er
nog meer?

Voor de levensvatbaarheid van Stichting Combinatie Elker/Poortje wordt
momenteel een plan gemaakt. Daar zijn de RIGG en gemeenten nauw bij
betrokken. De door u gestelde vragen zijn daarbij nadrukkelijk in beeld,
maar kunnen pas beantwoord worden als de consequenties van die
plannen duidelijk zijn. Wanneer er meer bekend is, zal de raad hierover
uiteraard worden geïnformeerd.

7. Gedwongen ontslagen worden niet uitgesloten. Kun u aangeven hoeveel
fte gevaar lopen? Wordt de directe uitvoering ontzien? Zo nee, waarom
niet?

Stichting Combinatie Elker/Poortje stelt alles in het werk om
discontinuïteit te voorkomen. Hiervoor zijn ingrijpende maatregelen
nodig. De exacte invulling van de maatregelen en de mogelijke
consequenties voor het personeel betreffen echter de interne
bedrijfsvoering van Stichting Combinatie Elker/Poortje. Wel gaan wij er
vanuit en zien wij er - samen met de RIGG - op toe dat de kwaliteit en
tijdigheid van zorg gecontinueerd wordt binnen de gemaakte afspraken.

8. Elker is, ook door het beschikbaar hebben van vastgoed waarin jeugdigen
wonen, een grote speler in de jeugdhulp in de gemeente en provincie
Groningen. Wat gaat het college doen om hetgeen Elker te bieden heeft
voor kwetsbare jeugdigen en hun gezinnen te behouden eventueel los van
de in problemen verkerende organisatie Elker?

We hebben er vertrouwen in dat de huidige afspraken die gemaakt zijn
met Stichting Combinatie Elker/Poortje en de maatregelen die zij zelf
treffen, leiden tot continuïteit van de organisatie en daarmee de hulp die
Stichting Combinatie Elker/Poortje biedt aan kwetsbare jeugdigen en hun gezinnen. Daarnaast hebben wij zeer regelmatig overleg met de stichting
om vinger aan de pols te houden en indien nodig te kunnen bijsturen.

9. Tot slot: het is u bekend dat de raad zich in toenemende mate betrokken
weet bij de jeugdhulp, ook naar de toekomst. Waarom is de raad niet
geïnformeerd door het college over de situatie bij Elker?
Zoals in de inleiding aangegeven voeren we op ambtelijk en bestuurlijk
niveau al geruime tijd gesprekken met Stichting Combinatie
Elker/Poortje. Tijdens deze gesprekken werd - achteraf beschouwd - een
wisselend beeld geschetst van de (financiële) situatie. Het leek er daarbij
steeds op dat een oplossing gevonden was, zodat de toekomst van
Stichting Combinatie Elker/Poortje niet werkelijk in gevaar leek. Wij zijn
9 november jl. geïnformeerd over de werkelijke omvang van de situatie
bij Stichting Combinatie Elker/Poortje en de maatregelen die zij gaan
treffen. Om die reden zijn wij niet eerder in de gelegenheid geweest u
hierover en over de ondertussen gemaakte financiële afspraken, die
perspectief voor de toekomst bieden, te informeren.
Bent u bereid om, in onverhoopte toekomstige situaties die de kwaliteit
van de jeugdhulp kan bedreigen, de raad vroegtijdig te informeren?
Het college vult haar actieve informatieplicht nauwgezet in en streeft er
altijd naar om de raad tijdig te informeren over majeure of bijzondere
ontwikkelingen binnen de jeugdhulp.